Të betohem, për Zotin!

Në vegjëli, skulptura e rrahjes së një zemre drejt asaj që nuk e njeh, tashmë u bë! Që në kohën e endjes së panjohur për atë që e rrethon, mëson të mirat dhe virtytin. Një fëmijë i rritur mes asaj që ka dhe që nuk ka, fillon të edukohet. Në kujdesin e tij të parë, fëmija duhet të nisë një rrugë, ose më saktë e kanë nisur drejt një rruge të adhurimit në besim. Një vizitë e shkurtër drejt një vendi adhurimi, do të bënte shumë mirë. Ishte e dielë mëngjesi e klasës së katërt, kur fëmijën e veshën me kollare dhe kostum, madje i leu vetë këpucët nr 35-sa; dhe Zonja Pa, e mbërtheu në dorë për ta çuar atje ku nuk e njihte. Në vizitën e fillimit nis ajo që nuk është parë, heshtja, qetësia, dritë e pakët, bukuria e ndryshme e mjedisit ndaj qëndrimit adhurues. Të gjitha këto e ndihmuan fëmijën të fantazojë. Në përgjithësi kjo është një harmoni e shoqëruar nga ngjyrat dhe herë - herë edhe nga muzika. Frytet shihen më vonë, nga ku nuk do të mund të ndahet më, ose edhe po u nda do të kundërshtojë më shumë. Sepse mes miqsh u referohej shpesh shkrimeve të shenjta në moralin e parë. Në Katekizëm! Edukata e ndjenjës së mrekullimit, mjedisi i natyrshëm, fenomenet natyrore, ndërrimi i stinëve janë shkaku më i mirë për ta ndihmuar fëmijën që të njohë botën me shkaqet e krijimit. 

Çdo zbulim i ri shton dëshirën për të njohur mrekullinë si çdo gjë rrjedh në këtë mënyrë, si dora nis të lëvizë dhe si unë fëmija, erdha në këtë jetë. Si mund të ndodhë ndryshe? Fëmija sheh simbole lëvizjesh, sheh figura të pakrijuara më parë. Të tjerë nuk munden të shohin. E unë për këtë krenohesha, më pas përpiqesha t’i vizatoja ashtu siç ishin, nga aty ku më dilnin: mbi apo anës mureve! Çdo situatë e parë nga fëmija në krijimin e një fillimi në intelektin e tij do të lërë pasoja më vonë, që as ai e as të tjerë nuk do të mund të kuptojnë zgjedhjen e një rruge të caktuar prej tij. Shpirti fëminor tashmë kërkon të gjejë një krijues! Por aq shumë u mrekullua fëmija për imagjinatën ndaj Zotit, sa në klasë të gjashtë, linte orët e mësimit për të shkuar në kishen ku mendonte se besonte! Hapte librat, ndonjëherë ishte koha më e mirë për të lexuar edhe Biblën! Qëtësia e kishës pa njerëz, e ndihmonte të lexonte më shumë për frymën që nuk e njihte, për Zotin, por edhe të përfundonte detyrat në kishë. U rrit, me gjetjen e stilit të tij, po harronte frymën që njohu sepse dyshimet mbi Zotin dhe informacionet e marra për të, e bënë më shumë dyshues. Humbi “identitetin” e tij në lidhje me fenë, sepse i gjithë ky informacion në lidhje me kishën, e çuan në dyshime të mëdha për krijimin, fetë, njerëzit dhe vetë Zotin : por jo dinjitetin e parë. E gjitha kjo aktivizoj tek femija ndërgjegjen dhe dinjitetin e tij, sepse përgjigjet ishin dyshimet prej saj. Megjithatë, edhe format nuk ekzistojnë, edhe identiteti nuk mund të shfaqet kurrë në formën që është. Mos ta ngaterrojmë dinjitetin me identitetin sepse kjo e fundit është një fjalë që nuk është. Identiteti nuk thotë asgjë në lidhje me atë që mbart si fjalë, as e shkuara e as e tashmja. Duke i qëndruar kështu më shumë idesë se koncepti mbi njeriun nuk gjendet më, se njerëzorja tashmë po humbet dhe është bërë më shumë plastike se mendore, nuk ka më identitet njerëzor (nuk është së më parë ka patur) por vetëm dinjitet personal. Si kategori kohore, më shumë identiteti dhe me pas dinjiteti, kanë të bëjnë me rrjedhën e dijes që njerëzit marrin, dhe si nën shtresa morale, vlerësojnë subjektin drejt informacionit. 

Të kuptosh të tjerët nga ana e identitetit, për mendimin tim, është fragment kohor që nuk është kurrë i saktë. Fëmija nga besimi vajti në reflektim, e më pas në dyshim. Çështja është, pse në gjithë këtë mori vlerash fëmija nuk beson më? Cili është Zoti tjetër që kërkon? Apo nuk e kërkon?! Teknologjia, një Zot tjetër më i lrishëm, përgjigjet prej dyshimeve, agnostiku, apo thjeshtueshëm ajo që nuk kërkon të besojë dhe vetëm përton?!

Shkëputur prej kohës në Oborrin e Takimit 14 Nëntor, 2011

Tema: Identiteti e dinjiteti i personit në rrjedhën e informacionit

Psikostil, Dhjetor 2011

Photography by Barbara Bosworth

Bia e Rrugës “Myslym Shyri”

E shoh nëpër ecje. Më vjen ti flas. E bëj këtë gjë disa herë por ajo nuk më njeh. Është mëngjes marsi i ngrohtë me kaçurrela. Dola të fotografoj dhe të shkruaj diçka për të. Ndoshta jo për rastësinë e çasteve, por njerëzit rrugicave të këtij qyteti belbëzojnë ndër vete fjalë, ata edhe flasin me Veten. Këtë nuk e kuptojnë kur buzët u ecin dhe flasin. Kafen e mëngjesit po e pi te bartorja përballë këtij kati të parë, ndoshta më i famshmi në Tiranën e viteve të demokracisë. Tek ecurinat e mia në këtë qytet, ajo është njeriu me i çuditshëm që më ka bërë më shumë përshtypje. Po pres. Nuk të ngacmon.

Aty më kujtohet se një ditë po kalonim me Samin për punë xhirimesh pranë hapjes së ballkonit të saj, ajo po fshinte. Ai i shkeli fare pak pa dashje një katror te vogël nga e gjithë vija e bardhë e stërlyer prej resh. – Maloku i mutit, ke ardh nga ke ardh ik n’shpinë tate, kështu bërtiti Bia. Ndërsa unë qesha me të madhe pas saj se ajo e gjeti që Sami është malok. Edhe ai vetë qeshi. Bia! Të gjithë e njohim, e flasim, të gjithë e kemi parë se kush është, të gjithë nuk e njohim, por edhe të shumtë jemi ne që e paragjykojmë atë! Ajo është një personazh urban i kateve të para, që sa herë kur bëhet fjalë nëpër kafene, apo në çdo vend te të botës sonë që fjalosin njerëzit për pastërtinë apo gëlqeren, merret si shembull! Seç ka një dëshirë të zellshme për pastrim, dhe gjithmonë e ndrin atë hënën e katit të saj të parë, e përkulur me fshesat e vjetra prej kashte. Ndoshta ky është një konkurrim i zellshëm mes shitëseve të dyqaneve që lajnë e pastrojnë pragun e tyre dhe Bies… Flokët gështenjë kaçurreli, e kur fshihet rruga ato janë gjithmonë të lagura sepse e thatë është vetëm fshesa prej kashte ari. Siç është edhe ajo vetë, një “gjithmonë”. Seç më duket që flokët e saj lahen vetem me sapun Rrogozhine, mundësisht me sodë nga ato 20 lekëshet e kohës së fishkëllimës. Ritualet e Bies janë të përhershme, vetëm pastrimi dhe të bërtiturat për ata që bëjnë pis. Më shumë se çdo herë, mes dyqaneve të shkëlqimit në Rrugën “Myslym Shyri”, kati i parë i Bies lyhet pothuaj çdo ditë! Është Hënë dhe re, madje as ato nuk janë kaq të bardha. As e bardha vetë nuk është më kaq e bardhë.

 Mes llaçit të ngrirë në fasadë i ngjeshur fortë, tashmë i ngjyer me shkëlqim gëlqereje dhe xhamave të dyqaneve konturuar me një lloj mermeri të njëjtë, kati i parë i Bies, duket edhe oborr në trotuar! E shihja shpesh nga liqeni, por këto kohët e fundit sikur duket edhe më rrallë. Të folurën e mban gjithmonë me Veten. Nëse i afrohesh afër, edhe mund të kapësh ndonjë fjali, e gjitha kjo e thënë ndër fjalë me pak zë. Nëse në verë i ka këmbët e zbathura me pantofla, në dimër e sheh vetëm me pantofla: por me çorape të bardha ama! Në të mundurën e Nona Bies, ajo duket se ka një fiksim të gjithmontë për të bardhën. Më mjaftojnë të shoh gëlqeren, çorapet, qeset trajsta, funde, ndonjë bluzë të bardhë etj, dhe duket sikur në të, ka diçka që duhet pastruar për në jetën e saj…! Nga jashtë shfaqet se brendia e shtëpisë së Bies, duket e gjitha e bardhë! Për Bien, njerëzit flasin shumë, por nuk dinë asgjë! Ajo banon në atë katin e parë, që po bëhet në çdo ditë i bardhë. Pyes aty rrotull për të, por njerëzit flasin me cingërima! U fryhen rrylat, a thua se shqetësohen nga prania e saj, madje duke qeshur edhe me ironi. Bia ecën lëkundurazi, e përkulur, e shkurtër, gjithë kaçurrela gështenjë që më duket se janë të lyera direket nga gështenjtat! Ose me këna, ose ajo eshte Bio-Bia. Ka një ish kujdes në fytyrën e saj, por edhe një të tashme moshe për aq sa mundet.

Në qytet mund të dallohen vajzat kaçurrelse që kanë trupin e saj, por edhe ajo mund të dallohet tek ato se si ka qenë e re. Shfaqet se jeton vetëm: me disa armiq që kurdoherë i ka në katin e dytë apo në atë të tretë, por këta mund të jenë edhe kalimtarë të rastit të cilëve u bërtet për mos pastërti. Nëse ti kalon në kohën kur ajo fshin trotuarin të mbushur me gjethe apo hedhjesh të tjera që mund të mbajë një vend për të qenë pak më i pastër, edhe nëse ti hedh ndonjë bisht cigareje, ajo përsëri armikun e ka në katet e sipërme bashkë me ty. Por kjo nuk do të thotë që nuk të bërtet! Mban edhe një merak, nëse i shkel gëlqeren e saj të lyer mes ballkonit dhe pllakave të trotuarit i cili ka një rrip të trashë të bardhë, apo edhe kudo aty rrotull ku ka konture të trasha të bardha! Kur ajo fshin trotuarin, d.m.th oborrin, bërtet! Pasi lyen ato pemët që ka para katit të parë, së fundmi ka filluar të lyejë edhe pllakat e vendit që nuk e kanë më pemën. Madje e lyer, është edhe një shtyllë betoni. Pastërtia e saj, është bërë një ritual i zakonshëm për ata që e shohin aty çdo ditë…

Bërtet shpeshherë me armiqtë e saj, dhe për këtë ata që janë aty afër fillojnë e qeshin. Ajo nevrikoset. Njerëzit duket sikur nuk duan të flasin për të, por sepse ajo është koha më me famë e Rrugës “Myslym Shyri”. Pyeta të tjerë aty rrotull, por askush nuk më tha ca gjëra të sakta! Bia, JareBia, Barbia, Muhamebia, apo çdo gjë lloji emri tjetër, ajo do mbetet Bia e Rrugës “Myslym Shyri”. Jam kureshtar të di si jeton Bia! Më thanë që ajo ka kushërinj, motra e vëllezër, njerëz me pozitë, por askush nuk vjen ta takojë! Presin qe ajo të vdesë dhe legjenda e gëlqeres të kthehet e zakonshme për sytë dhe blerjet tona. Të dhëna para viteve tona nëntëdhjetë janë parfumuar duke thënë se Bia ka pasur për një kohë nën rradhë një histori dashurie me një person ambasade. Pak flasin se ai, pra ish i dashuri i Bies ishte nga Ambasada Polake, më shumë thonë se ishte nga Ambasada Franceze. Po normal, shumë mirë ka bërë, nëse i ka pëlqyer! Nga kjo dashni, fjalët e syve të atij sistemi i vunë vulën edhe Bies. Dhe sigurisht, që kjo histori dashurie nuk i bënte mirë moralit të asaj kohe! Kështu që Bien, e dënuan me internim. Të gjitha katet e para të Rrugës “Myslym Shyri” janë hapur për dyqane, mund të ketë mbetur edhe ndonjë tjetër. Po jo si ajo, se Bia e ka hyrjen nga rruga. Veç ta shohësh, në ato të shtatëdhjetë e mos me shume vite qe ka, hipën në dritaren e katit të saj për të rregulluar një copë prej dandelle, me afërsi rrjete të bardhë si mbulonjëse për pluhurin dhe pickonjat. Jam shumë kureshtar ta shoh Bien në ndonjë foto, si mund të ketë qenë e re! Me se jeton? A ka pension?! Nuk e kam parë të mbajë mace, së fundmi e ka një. Nuk është e bardhë, por gri me viza të zeza. Madje është nga ato macet e rralla si tigra të vegjël gri, nga ato që janë zhdukur në pullazet dhe lagjet tona. Ata që pyeta, më thanë se asaj ia kanë kërkuar shumë shtrenjtë atë shtëpi, por nuk e shet. Ajo që mendoj gjithmonë është: - Pse e përdor Bia kaq shumë pastrimin nga ngjyra e bardhë? Pse do të pastrojë, por edhe nga se dëshiron të pastrohet? Çfarë mëkati pastërtie ka ndodhur?! Afrohem te kati i parë jo për një kalim të shpejtë për në parajasë dhe e menjëhershme është ndjesia e erës së gëlqeres! Është kaq e pastër sa më duket pambukRe! Ishte ora 17:30, kur i rashë derës në shtëpinë e saj për ta pyetur ose për të dëgjuar ndonjë fjalë. Në të vërtetë unë jam aty për të pyetur kot për shtëpinë, se dua ta ble. Sa trokita në derën brenda ballkonit, ajo m’u përgjigj kështu: Hë, edhe ti ke ardhur për shtëpinë? - Çfarë do? - I thashë më fal, jo jo ngatërrova derë… E më pas doli të kontrollonte pastërtinë e zakonshme! Fjalët thonë se Bia është halla e një personi të rëndësishëm në një lloj qeverisjeje të Tiranës e më gjerë.

Gazeta Shqip 19 Mars 2012
eljan Tanini

Kotësia e një Onufri në Galerinë Kombëtare

Arti fillon në atë pikë ku mbaron imitimi, të paktën kështu thotë Oscar Wilde! Vajta të shihja Onufrin, edicionin e XVIII te cilin kisha kohë që e prisja! Për mua Tirana duhet të ketë shumë festa të Artit, që nga TIFFi e deri tek ekspozitat në  çdo cep Galerie në Tiranë, shfaqje baleti, teater, opera etj. Në atë padurimin tim për të parë Onufrin edhe këtë herë, pata një zhgënjim që nuk e kisha hasur kurrë më parë. Vura re një afishe të madhe në hyrje të GKA, një punë të dobët, të cilën e pashë edhe brenda në ekspozitë, por nuk e kuptova edhe aq mirë se paralajmërimi për më të pa bukurën e kësaj ekspozite thuhej që në hyrje! Pastaj nisa të mendoj, pse kanë zgjedhur këtë punë me këto ngjyra për të paralajmëruar fillimin dhe afishen pamore (identifikuese) të Onufrit?! Prisja të shihja ndonjë foto moderne, të paktën një nudo artistike të ditëve tona, por në fakt kishte më shumë asgjë, ose më saktë pak më shumë lirshmëri e cila nuk të fton! Sepse në të vërtetë kishte më shumë ndrydhje mendimesh të cilat na jepen si moderne...!
Këtu e vendosa edhe Veten në dyshim, ku janë punët moderne? Ku ështe arti i ditëve tona?  Shumë pak punë ishin më të mirat, rreth 3 autorë, por edhe këto si pa lidhje.! Ka kaq shumë vepra moderne të artistëve të ndryshëm shqiptarë, sa është e vështirë të mendosh se edhe ne shqiptarët nuk bëjmë art modern. Pra për këtë, askush nuk duhet të marrë guximin as për edhe ta menduar se bëjnë apo jo artistët shqiptarë vepra moderne si para dhe pas viteve 90-të.
Nga gjithë kjo ngutje e ndrydhur, shprehur në një ekspozitë të tillë po filloja të mendoja se mos ndoshta këto janë hapa moderne, lidhur dhe mbeshtetur tek eseja e Charles Baudelaire : E bukura përbëhet nga një element i përjetshëm, i pandryshueshëm, sasia e të cilit është tepër e vështirë të përcaktohet, dhe nga një element relativ, rrethanor që do të jetë, si të dojë njeriu, herë tërë ansambli, herë epoka, herë moda, herë morali, herë pasioni. E nëse na qënka puna kështu, ateherë pse kjo ekspo mbart të kundërtat e asaj që shohim? Nga e tëra kjo mbarjse, pse lindet një zgjgënjim që më shumë është kotësi ?!
Si mund të quhet moderne pjesa dhe bashkimi i disa punëve, ose fotografive të cilat lidhen me disa punë të reja pa pikë modernizmi? Po mirë, nëse fiton dikush nga pikturat ose fotot e vjetra të autorëve që kanë ikur nga kjo botë, kush do e marrë fitimin apo sajesën e çmimit?
Unë nuk dua të përmend emra, por e gjitha kjo ekspozitë në fare pak punë kishte art. Një shëmti zgjedhjeje ku e gjitha nuk shihet si konkurs por vetëm si një paraqitje e rëndomtë, që në të vertetë nuk ka kuptim. Nëse kjo ekspozitë simbolizon një thirrje në përpjekje e sipër si për të ruajtur gjoja artin shqiptar nga veprat drejt klisheve, përshkrimi i kësaj faze të pikturave apo të fotografive vjen tej mase i dobët.
Shpresoja të shihja tek Onufri i kësaj here, atë që nuk e thotë televizioni, media, njeriu i ditëve rutinë, por pashë thellimin e këtyre që citova në këtë fjali. Duke ikur ashtu kështu, Onufri i këtij viti është në krizë të thella mendimesh!
Jo të gjitha ato punë të ekspozuara aty janë vepra arti, për më shumë siç vijnë të shfaqura të bëjnë të mendosh se kjo nuk është më një ekspozitë në GKA, por është një  çorape që duhet arnuar më mirë nga thembrat! Jeta e njeriut është e shkurtër, por arti është i gjatë thotë Gëte. Kujt po i intereson se nga vjen e bukura e jetës moderne,  kur unë shkoj të shoh Onufrin në të cilin nuk ekspozohet asgjë

Të shoh në hyrje te ekspozitës një qëllim se  çfarë është e bukura, pse është marrë diçka e tillë, disa foto të ditëve tona tejet pa kuptim të shkrepura si gjojarasti, apo disa skulptura që imitojnë Pikason! Nuk ka rëndësi se  çfarë është e bukura, por mua nuk më rastsi të shoh të bukurën që nuk di ta përkufizosh, por disa shëmtillëqe fare pa kuptim! "Onufri"në gjithë këto vite është përpjekur që të tregojë se  çfarë ndodh me artin në përgjithësi, por në këtë sezon të tijin arritën qëllimin të qëmtojnë nivelin e artit pamor të atyre që duan të bëjnë kurime ekspozitazh. A mund të quhen kurim, disa stilime mode, vendosura mbi një tavolinë xhami? Të cilat nuk i kupton pse janë aty?! Apo disa punë që nuk tregojnë aspak dhe asgjë në lidhje me krijimtarinë, të cilat duket se janë mbledhur rishtazi kot! Po lidhja mes fotove më të vjetra me ato më të ditëve tona  çfarë krahasimi ka?
Ajo që hasa më shumë në një ekspo të tillë, është shkurajimi për ta parë artin shqiptar të ndrydhur, dhe pa pikë përkufizimi mbi të. Kjo ekspozitë është më shumë një aktivitet në hapërdarje e sipër apo ardhja e kohës në të cilën jetojmë. Është një ikje me dashje, me qëllim dhe ndrydhje për të mos treguar qofte seksualitetin e artit tonë, feminilitetin apo njerëzoren.
Nuk shoh dot këtu asnjë mënyrë të pari në artin shqiptar dhe një pa lirshmëri ekstreme! Pasi e pashë ekspozitën herën e pare, më e mira që mund të bëja pas këtij Arti të Onufrit në GKA, ishte të shkoja të haja bukë me qofte, dhe pak birrë tek ai i thençin Tregu i Krishtlindjes, pranë Teatrit Kombëtar. Po të paktën buka me qofte ishte shumë më e mirë se kjo gjoja ekspozitë. Ndërsa kur vajta ta shoh edhe një herë tjetër këto ditë Onufrin, ndenja jo më shumë se 15 minuta sepse veprat nuk më thonin më asgjë, ndërsa një pjesë e emrave të artistëve Po! Por në dalje kësaj rradhe preferova kokoshkat e kinemasë…!

Arti ynë nuk ka vdekur, kanë vdekur mendimet e atyre që duan të bëjnë Vepra ARTI.

Botuar tek Revista Harmony Janar 2012, Shqiptarja.com 21 Janar, Gazeta Shekulli 24 Janar dhe Gazeta Standard 27 Janar 2012

"Rilindja Kombëtare, si kthim në ndërgjegjjen qytetare"

Mos e bëj indiferencën tënde ëmbëlsi sistemesh

Rilindja Kombëtare Shqiptare ishte rezultat i lëvizjes politiko-shoqërore dhe kulturore për çlirimin e vendit nga zgjedhja e huaj. Kjo lëvizje, nisi nga mesi i shekullit XIX dhe përfundon në vitin 1912, me shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë.

Sot nuk jetojmë më në frymën e Rilindjes Kombëtare! Zgjedhja e huaj na janë bërë mendimet e atyre që na qeverisin, bashkë me ata,edhe korporatat e tyre. Por pushtimi i huaj është bërë ëndrra e shqiptarit për shqiptarin, të hedhurit e mendimeve më negative në oborr të mendimeve të fqinjit! E thënë pak më ndryshe, ne jemi hedhur për të votuar dhe qeverisur nga ata që çdo gjë e bëjnë për interesat e vendit që kanë krijuar shitur e blerë, por ama për xhepin e tyre. Janë pikërisht ata që Tiranën e mbushin pak a shumë kuq e zi, e prapa saj, çdo pëllëmbë toke e blejnë dhe e shesin po ata.

Humbja e dinjitet personal të shqiptarëve lidhet edhe me rrjedhën e informacionit. Madje, askush nuk e ka në mendje se vendi yt dhe dëshirat e tua mbi të, janë ato që trashëgohen nga Rilindja Kombëtare!

Pothuaj çdo gjë është bërë komerciale në lidhje me dashurinë e vendit tënd, po ashtu edhe dëshira e ABC-së! Sa shpejt e harrojmë se atë që shkruajmë sot, e kemi fryt të një pune që nuk duam ta njohim! Nuk kamë DINJITET KOMBËTAR, sepse jemi bërë si furça që duhet të pastrojmë mendimet e politikës dhe dëshirave të saj! Ka shumë vende në botë por edhe në Evropë, qenë kohën kur kanë patur rilindjet e tyre, kanë vazhduar në po atë frymë. Ne JO!

Ne ende vuajmë dhe nuk duam të kuptojmë faktin se të protestuarit apo të dalurit në rrugë për protesta, është ndërgjegjësim qytetar, është si gjaku për trupin.

Është ushqim për krijim mendimesh të pavarura. Ka ardhur dita të kuptojmë se në rrugë duhet vërshuar, sepse ne nuk jemi dele që të udhëhiqemi apo të ushqehemi në barin ku na çojnë! Ose të na thërrasin, se dhurata më e mirë për vendin tonë në përkujtim të pavarësisë është hapja e një qendre të madhe tregtare…! Komercializma pa emërtim, që na bëjnë të harrojmë mundin plot vlere të Rilindasve tanë, apo të një kohe që e kemi të vështirë ta mendojmë se ajo e sotmja është lindje e së shkuarës! Prandaj është bërë e udhës, se ata që bëjnë ecjen e politikës çdo ditë, të mos mendojnë fare për ne!

Dhe ashtu siç ndodh gjithmonë e kundërta, ne si qytetarë duhet të kthejmë sytë nga udha e gjatë e Rilindjes sonë Kombëtare. Pushteti po lufton çdo ditë e më shumë për interesat e veta, ndërsa ne, edhe kur duam të kujtojmë Rilindasit tanë, i harrojmë si të hedhur në lecka të vjetra të historisë. Ne na i manipulojnë ditët si kapsllëk dëgjimi dhe shikimi! Ne nuk duhet të heshtim sepse ata gëzohen! Zotërinj, njerëzit e këtij vendi, nuk janë kafshë sintetike!

Nuk e dija, dhe as që nuk kisha për ta kuptuar se Pavarësia e Shqipërisë ka lidhje me një krijim tjetër udhëheqjeje! Tani që po shkruaja shkrimin, një miku im, më tha se harresa më e madhe që i bëhet Shqipërisë për Festën e Pavarësisë por edhe në studime, citime etj, është harresa e një ndër atyre që e filluan këtë nismë: Jeronim De Radës. Sipas burimit të hasur farerastësisht nga unë, dhe fjalëve të mikut tim, ishte De Rada një ndër ata që e hapi Rrugën e Pavarësisë, se po të ishte për brekushet, apo groshët e festet e Turqisë do ishim pak më keq se ç’jemi sot.

Sakaq,është llumi politik i cili nuk të bën të mendosh ndryshe. Por të rinjtë, të zënë keq nga globalizmi dhe teknologjia, nuk është se mendojnë shumë për çështjet një Shqipërie Natyrale ose asaj Reale. Dhe më shumë kjo gjë duket tek të rinjtë e trojeve shqiptare, të cilët mbeten ende me sytë nga Shqipëria dhe Tirana, e të marrë të gjithë së bashku, nuk të mbartin as ndonjë guxim për të vepruar, por,as edhe guxim për të shpresuar.

Kemi edhe festa kombëtare. Për to nuk jemi fort të sigurt, në i festojmë sa për tu dukur së bashku me politikanët tanë, apo na pëlqen të mblidhemi me të vërtetë! Ne nuk e varim flamurin tonë kombëtar çdo të diel në dritaret tona, ashtu siç e bëjnë shtete të tjera. Ose rrallë herë e vendosim në një cep të shtëpisë sonë! Edhe atë copë karte të Aktit të Pavarësisë,të kopjuar dhe botuar nga Lef Nosi, nuk duam të mundohemi ta printojmë, e më pas ta kornizojmë për vendin më të bukur të dhomës!

Kohët e fundit diçka ka ndryshuar rreth vënies së flamurit në çdo dritare, por edhe kjo është shumë pak, nuk është flamuri ai që tregon dashurinë për vendin ku jeton. Rrallë herë e shoh flamurin kombëtar të vendosur diku në ndonjë dhomë të këtyre dinjiteteve, sado i vogël të jetë ky flamur.

Ne në fakt bëhemi të dashur për vendin vetëm një herë në vit. Harrova, e duam vendin tonë kur e vendosim flamurin kombëtar në foton e profilit në Facebook! Sigurisht, atë që nuk mund ta bëjmë realisht dhe me shpirt, e tejçojmë në rrjetet sociale!

Por ç’të keqe ka, të dalësh në rrugë e të protestosh në një ditë feste me një idealizëm të paqtë, me figurat e Rilindasve të harruar, me harmonikë, flamur kombëtar, kitarë, lexim Migjenianësh, Konice, De Rade, apo edhe çdo gjë tjetër që i përket kësaj dite. Ka ardhur dita të ndërgjegjësohemi, se fajin më të madh e ka populli, jo ata që na hipin sipër për çdo katër vjet. Ndërsa për ty Shqipëri e dashur, Gëzuar festën tënde, por Jo atë të të gjithë shqiptarëve.

Për Gazeten Shqip, 5 Dhjetor 2011.

Të Indinjuarit e Tiranës: Reflektim, Rebelim, Rikrijim

Duke marrë shkas në mundësinë që të jep shtypi, vendosa të shkruaj ca fjalë edhe për një OCCUPY TIRANA, ose ZAPTO TIRANËN. Kur Shqipëria të bëhet kazan plehrash e kapitalit të huaj dhe oligarkisë vendore në bashkëpunim me mafien e huaj, ne do bëhemi të punësuarit e shtetit tonë në mbeturinat e botës. Jo më mbeturina, por ndryshim prodhimi dhe vendim-marrjeje! Ne ende nuk duam të kuptojmë faktin se të protestuarit apo të dalurit në rrugë për protesta, është ndërgjegje qytetare, është si gjaku për trupin. Dje, më datë 11.11.2011 nga ora 12/00, një grup të rinjsh vendosën të zaptojnë Pedonalen, Rrugën Murat Toptani. Me shumë probleme të policisë, e cila e kufizoj orarin, protesta ashtu-kështu u bë.

Një protestë e cila ishte më shumë vizuale, por që në thelb mbart reflektimin apo edhe te folurin në grup kundrejt të gjithë qytetarëve që afroheshin; duke treguar për njerëzit që kalonin atje ato reflektime që u folën por edhe ato që qytetarët kishin interes të dëgjonin prej të indinjuarve. Pak kush e di, që edhe në Shqipëri ka një grup të rinjsh të indinjuar. Madje, që dalin në rrugë me kitara qe recitohet Migjeni, por edhe që lexohet Konica. Një stil proteste që tregon se edhe romancat e revolucionarëve romantikë nuk kanë humbur. Të indinjuarit dolën në rrugë se njerëzit nuk e kanë kuptuar ende që liria kërkon kushte.

Perandoria duket se po bie, por njëherësh ka edhe një lënie me qëllim, që të rinjtë apo studentët të mos forcohen. Nëse nuk ka asnjë mënyrë për të dalë pastër në rrugë, kjo është e mira që mund të bëjmë për më të mirën tonë, pavarësisht se këto janë gjëra të vogla.

Nëse ata luftojnë për interesat e tyre, po ne, pse mos luftojmë për interesat tona? Duhet menjëherë të mos harrojmë: Sa më shumë dikush flet për demokraci dhe liri, aq më pak ajo është pranishme (Berisha, Qeveria, e majta dhe korrupsioni, fjala vjen).

Shpesh herë, kur të thonë se çfarë do bësh nesër, nuk di të japësh një përgjigje, ose të paktën diçka ke planifikuar. Po këtu tek ne, çfarë duhet të bësh nesër? Në shoqërinë tonë dumdumiste, të kundërtat bashkëjetojnë gjithmonë. Mos ndoshta janë ftohur dhe shqiptarët? Jo aspak. E pse të jemi të kënaqur me kaq! Si qytetar i këtij shteti, në të cilin nuk ndihem aspak, ndiej që në shtëpitë SALISTANASE, ka kapur një ngërē i madh parash. Edhe ata që mbledhin kanoçe, lypsfitimi, banane në shitje me farërat e zeza, hajde llustra apo paketa cigare, peshore që peshon kohën e vet, kambist apo shitës kartash e numrash telefoni, shitës librash, apo edhe shitës që rrinë anës anave; qytetar protestash, kafesh apo hallesh, besoj se asnjëherë nuk mendojnë se duhet të vërshojnë në rruge! Pse? Sepse ne vuajmë nga frika e të protestuarit.

Nuk ndihem qytetar i këtij shteti, unë i jap shtetit, po shteti çfarë më jep mua? Asgjë, asgjënë që përpiqen ta bëjnë gjë. Dhe kur imagjinoj se në shtetin e SALISTANIT, gjërat po shkojnë mirë vetëm mediatikisht. Ka dalë e modës tani, vetëm 30 sekonda fushatë, shpikje zërash parlamentare, dhe qytetarët do gënjehen. Mos është kjo një indiferentizëm i qëllimshëm? Aspak jo, nuk janë salistanasit, apo edhe bashalimanët kaq intelektualë sa të bëhen indiferentë me qëllim. Ende jo, duhen shumë kohë, për indiferencën intelektuale.

Se fëmijët e këtij vendi, nuk kanë “Kënd Lojrash”, atë e sjellin një herë në vit dhe ja u lëne mu në qendër. Por ky vend ka figura të mëdha, pastaj udhëhiqet shumë mire, udhëheqësin e rëndësishëm e ka doktor njerëzish, ndërsa tjetrin doktor kafshësh. Shikoni se ç’bëhet me ata që drejtojnë SALISTANIN dhe BASHALIMANIN. Janë ulur përballë njëri-tjetrit. Kanë marrë një tryezë të madhe me këmbë të larta, dhe qytetarët rrinë poshtë për të kapur çfarë të gjejnë, por edhe atë që u bie nga sipër.

KRYENGRITJE STUDENTORE TANI! Pushteti lufton për interesat e veta, po ne, pse mos luftojmë për interesat tona?!
Zaptoni Tiranën!

Për Tirana Observer 12.11.2011

Vetëikja kohore e njeriut dhe e artistit

"Arsyeja pse ndodhi për të ikur, u rrëmbye me atë që vrau Veten, ne të tjerët bëjmë ushqim për studime dhe letërsi"…

Sa herë më ka shkuar mua në mendje të iki nga kjo botë?! Jo vetëm ndonjëherë! Po, më ka shkuar ndërmend, që nga mënyra për t'u futur në qeniet e atyre që e kanë bërë atë veprim, duke veshur kostumin e tyre, dhe deri në ikjen e kostumit tim. Kam menduar, ose të paktën jam munduar të mendoj se si janë ndjerë këta njerëz që e kanë përjetuar këtë gjendje! Kam menduar (së paku si një përgjigje) që vetëvrasja është njësoj si kulmi i lindjes së një fëmije, dhe ky kulm është i barabartë edhe me vetëikjen: kjo e fundit si një fjalë më zbutëse, por që varet se kë zbut më parë…! Këtu, do thotë dikush se lindja është gëzim i madh, por ky gëzim, vjen edhe për vetëikje në kohën që vjen! Duke nisur nga Vetja ime, më bën përshtypje mënyra se si tejçohet ajo.

Perveç se është një kohë e menduar gjatë dhe që ndodh fare shkurt, mënyra jonë për të mos e pranuar vetëvrasjen është justifikimi se ka vetëm një turp për ta kryer. Kurajoja e miqve më thotë se vetëvrasja është një turp! Duke u nisur nga Vetja ime, shpesh herë më vjen turp të vetëiki për shumë arsye, por edhe dua të iki… Kush e mban përgjegjësinë për këtë gjendje të vetëikjes? Nuk mund ta mbajë askush, sepse është ndjenja më e madhe që e alarmon njeriun, madje është më e fortë se lindja. Kur dikush vetëvritet, të tjerët thonë se u çmend, kishim kohë që e kishim parë ashtu…! Por në të vërtetë nuk është ashtu, dhe nuk ka se si të jetë, pasi nuk e kuptojnë minutin e kohës kur ndodh ikja.

Më bëjnë shumë përshtypje njerëzit që thonë se nuk e kanë menduar asnjëherë të largohen nga kjo jetë, dhe këta më duken shumë të çuditshëm! Ndoshta mund ta mendojnë më vonë! Pas çdo vetëikjeje, fshihen të vërteta të dhimbshme, prej të cilave për arsye të ndryshme, të afërmit nuk preferojnë t'i thonë, ose preferojnë të thonë të vërteta që nuk ekzistojnë fare në realitet. Në atë kohë qe shkelim të gjithë ne, ndjenja e vetëikjes ndihet më shumë tek artisti, dhe kjo nuk do të thotë se është i vetëm pa fytyrën e njeriut, por artisti është lakmuesi i parë që ndjen dhimbjen apo gëzimin e masës. Është po ai që merr ndër shpinë atë që e rrethon, dhe këtë arsye e ka nga emocionet që bën në artin e tij. E ndodhur si ikje që nuk ka se çfarë të japë më, artisti mendon se duhet ta lërë me aq për të ruajtur atë që u krijua bashkë me të. Dhe si ikje e plotë, nuk është altruiste që në kohën kur dhimbja e tij bëhet për Veten.

Çfarë është në të vërtetë një vetëvrasje në kohë, ashtu siç e mendojnë të gjithë? Është një shtyrje e gjatë, që mund të ndodhë përherë e më shumë, nga cila njeriu është i varur nën ecjen e tij, se vetëikja nga kjo botë merret edhe si qëndrim kryeneç ndaj asaj që na është dhënë. Por asnjë nga ne, nuk mund ta kuptojë mirë atë që ka vetëikur, edhe unë që po shkruaj tani, nuk mund të jem në atë ndjenjë pa përpjekje për të shtypur vetë më parë një ndjenjë të tillë. Të gjithë aludojmë, të gjithë ngopemi me fjalë se nuk duhej bërë, por askush nuk e kupton. Diplomatët më të mirë të vetëikjes dhe të nënvlerësimit të saj jemi të gjithë ne. Arsyeja mendore se përse njeriu bashkë me situaten e këtij të fundit ashtu si edhe artisti vetëikin, fillon me anën personale, dhe më pas është ana personale ajo që tejçohet si gjendje e krijuar nga të tjerët.

Jeta moderne është bërë me e vështirë, dhe na duket normale. Luhatja është se mos ne po i rrisim fëmijët tanë më të frikshëm ndaj asaj që duan të shohin. Shoqëria jonë, kështu siç është e dalur në botën që e rrethon, e ka të vështirë ta shoh romantiken si ireale, si të pamundshme, madje kam frikë se mos morali kolektiv po rrit gjithmonë e më shumë një lloji njeriu më të mbyllur drejt një mosbesimi ndaj vlerave të Vetes. I kemi kthyer shtepitё tona nё çmendina, ku dёshira pёr fёmijёn, nёnёn dhe babёn, shёrbehet si akt pёr t’u bёrё sa pёr tё thёnё, dhe jo si lindje e jetёs pёr jetё.

Shikoni, se vetëikjen e pranojnë edhe ata që shkojnë në frontin e luftës, ata që nënshkruajnë kontrata në emër të shtetit të tyre, edhe ata që kanë një punë lidhëse në emër të jetës personale. Prandaj, bëje ose jo “vetëikjen tënde”, por kur ta kesh menduar, kur të të pyesin të tjerë, thuaje që e ke menduar. Është shtysë, për të thënë hapur atë që ke menduar. Aty, tek nënsituata që je tani, të duhet më mirë ta pranosh se kur e ke menduar më parë vetëikjen… Kam pyetur edhe shokë dhe miq të mi, nëse e kanë menduar vetëikjen më parë, muaj më parë apo edhe në adoleshencë! Shumica e tyre e kanë menduar në adoleshencë, dhe është krejt normale, të tjerë e mendojnë edhe tani. Më duhet të them edhe që, ndër të rinjtë e bllokut, (edhe pse nuk janë ata përfaqësuesit e rinisë shqiptare), më të shumtët e mendojnë shumë herë “vetëikjen për vetëvrasjen” në çdo kohë. E gjitha kjo vjen nga bisedat e kafeve dhe ato konfidenciale. Prandaj, edhe në letrat e fundit, ka të vërteta që nuk thuhen në jetën normale, sepse është një lloj nderi dhe një lloj sakrifice që e merr vetë përsipër. Po aq sa mbetet të thuhet se “vetëikja për vetëvrasjen” është një lloj sakrifice për Veten, një dorëzim i Vetes ndaj asaj që nuk e njeh. Mosnjohja e situatës ku shkohet është dëshira e parë që bëhet.

Madje, disa prej nesh e dinë shumë mirë se kanë ndërruar jetë vite më parë! Jetojnë në këmbë se duhet bërë, por jo se duhet ndjerë! Mund të jetë si një ngritje e kryes ndaj krijimit dhe asaj që të rrethon, vetëlëshim që të duhet ta vendosësh me dorën tënde, por mbi të gjitha përqafim nën vendin se ku shkon qenia jonë më pas, dhe ajo çfarë ndodh në kohën kur njeriu e kryen aktin e vetëikjes është mister që ne nuk do të mund ta njohim kurrë.

Shkruar për Revistën Psikostil, Qershor 2011.